İnşaatlarda Güvenli İskele Kurulumu: Adım Adım Rehber

İnşaat Sektöründe İskele Kurulumunun Önemi ve Güvenlik Standartları

İnşaat projelerinin vazgeçilmezi olan iskele sistemleri, yüksekte güvenli çalışma ortamları sağlamak için kritik öneme sahiptir. Ancak iskele kurulum ve söküm süreçleri, doğru prosedürler izlenmediği takdirde ciddi tehlikeler barındırır. Bu kapsamlı rehber, iskele kurulumunun her aşamasını, ulusal ve uluslararası iş güvenliği mevzuatlarına uygun şekilde detaylandırmaktadır. Amacımız, hem deneyimli ekiplere bir kontrol listesi sunmak hem de sektöre yeni adım atanlara temel bir yol haritası çizmektir.

Hata yapma lüksünün olmadığı bu alanda, her bir detayın titizlikle ele alınması gerekmektedir. İskelelerin statik hesaplamalara uygunluğu, kullanılan malzemenin kalitesi ve personelin eğitimi, başarılı ve güvenli bir kurulumun temel taşlarıdır. Unutulmamalıdır ki, bir iskele sadece taşıdığı yük kadar değil, onu kuran ve kullanan kişilerin bilinç düzeyi kadar güvenlidir. Bu rehberde, malzeme seçiminden başlayarak, kurulum, kullanım ve söküm aşamalarına kadar olan tüm süreçleri derinlemesine inceleyeceğiz.

İskele Kurulumuna Hazırlık Aşaması: Planlama ve Ön Kontroller

Güvenli bir iskele kurulumunun ilk adımı, doğru ve eksiksiz bir planlamadan geçer. Kurulum başlamadan önce, projenin özelliklerine uygun bir iskele sistemi seçilmeli ve bu sistemin yerleşim planı hazırlanmalıdır.

Proje Değerlendirmesi ve Tip Seçimi

Her inşaat projesi farklı ihtiyaçlara sahiptir. Kullanılacak iskele tipi (örneğin, güvenlikli iskele, flanşlı iskele, mobil iskele veya kalıp altı iskele) çalışma yüksekliğine, taşınacak yüke, çalışma süresine ve cephe yapısına göre belirlenmelidir. Bu aşamada, iskele sistemi tedarikçisinden alınacak statik hesaplamaların ve teknik çizimlerin incelenmesi zorunludur.

• Yük Kapasitesi: İskele platformlarının taşıyacağı maksimum yük (çalışan, alet ve malzeme ağırlığı) belirlenmeli ve seçilen sistemin bu yüke uygunluğu kontrol edilmelidir.
• Zemin Etüdü: Kurulum yapılacak zeminin sağlamlığı kritik öneme sahiptir. Zemin, iskele ayaklarının altına yerleştirilecek taban plakalarının (krikolu ayak veya sabit) ağırlığı taşıyabilecek düzeyde düz, sıkı ve stabil olmalıdır. Gevşek zeminlerde özel zemin iyileştirme veya destekleme yöntemleri kullanılmalıdır.
• Çevre Koşulları: Rüzgar yükü, çevredeki elektrik hatları ve diğer yapısal engeller göz önünde bulundurularak kurulum planı son halini almalıdır.

Malzeme Kontrolü ve İşaretleme

Kullanılacak tüm iskele bileşenleri (dikey elemanlar, yatay elemanlar, çapraz bağlantılar, platformlar, korkuluklar, topuk levhaları) kurulum öncesinde görsel ve fiziksel olarak kontrol edilmelidir.

• Hasar Kontrolü: Eğilmiş, çatlamış, aşınmış veya kaynak yerleri zarar görmüş hiçbir parça kesinlikle kullanılmamalıdır. Özellikle korozyon (paslanma) durumu ciddi bir güvenlik riski oluşturur.
• Sertifikasyon: Tüm iskele malzemelerinin ilgili standartlara (örneğin, TS EN 12810, TS EN 12811) uygunluk sertifikalarına sahip olması gerekmektedir.
• Kurulum Alanı: Kurulum yapılacak alan, yabancı kişilerin girişini engellemek ve malzemelerin düzenli depolanmasını sağlamak için şerit, bariyer veya uyarı levhaları ile çevrelenmelidir.

Adım Adım İskele Kurulum Süreci

İskele kurulumu, yetkili ve eğitimli personel (iskele kurucu belgesine sahip) tarafından, denetçi gözetiminde ve onaylı projesine harfiyen uyularak yapılmalıdır. Aşağıdaki adımlar, genel bir güvenlikli iskele sisteminin kurulumunu özetlemektedir.

1. Taban Oluşturma ve Ayak Kurulumu

Zeminin kontrol edilmesinden sonra, iskelenin yükünü zemine güvenli bir şekilde dağıtacak olan tabanlar oluşturulur.

• Taban Plakaları ve Krikolu Ayaklar: İskele ayaklarının altına, yükü geniş bir alana yaymak için yeterli büyüklükte ahşap veya metal taban plakaları (papuçlar) yerleştirilir. Eğimli zeminlerde iskelenin dikey dengesini sağlamak için krikolu ayarlar kullanılır.
• İlk Çerçeve/Dikey Elemanların Yerleştirilmesi: Ayaklar (veya ilk çerçeve), planlanan aks aralıklarına ve teraziye alınarak kurulur. Dikey elemanların tam olarak düşey (şakülünde) olması, iskelenin genel stabilitesi için hayati öneme sahiptir.

2. Yatay ve Çapraz Bağlantıların Takılması

İskele sisteminin rijitliğini ve burkulmaya karşı direncini artıran en önemli elemanlar yatay ve çapraz bağlantılardır.

• Yatay Elemanlar (Kirişler): İlk katın yatay elemanları (kirişleri) dikey elemanlara bağlanarak iskelenin ilk kat platformunun kurulacağı çerçeve oluşturulur. Bağlantı noktaları (flanşlar, pimler, kilit mekanizmaları) sıkıca sabitlenmelidir.
• Çapraz Elemanlar: Her iki yönde (boyuna ve enine), projesine uygun aralıklarla çapraz elemanlar (diyagonaller) takılmalıdır. Çapraz bağlantılar, iskelenin yanal kuvvetlere (rüzgar, sallanma) karşı direncini sağlar.

3. Platformların Yerleştirilmesi ve Korkuluklar

Çalışma platformları ve toplu koruma sistemleri (korkuluklar) eş zamanlı olarak, kat kat yükselirken kurulur.

• Platformlar: Çalışma platformları (ahşap, metal veya alüminyum), platform üzerindeki yükün tamamını taşıyacak şekilde tam ve boşluksuz olarak yerleştirilmelidir. Platformlar, yerinden çıkmayacak şekilde kilitlenmeli veya sabitlenmelidir.
• Korkuluk Sistemi: Her çalışma platformunda, personelin düşmesini engellemek için ana korkuluk, ara korkuluk (diz seviyesi) ve topuk levhası (eteklik) bulunması zorunludur. Topuk levhaları, alet ve malzemelerin aşağı düşmesini engeller. Bu toplu koruma sistemleri, bir sonraki katın platformu kurulmadan önce mutlaka tamamlanmalıdır.

4. Yapıya Ankraj (Bağlantı) Yapılması

İskelenin kendi ağırlığı dışındaki yatay kuvvetlere karşı dayanımını sağlayan en kritik aşama, iskelenin ana binaya bağlanmasıdır (ankraj).

• Ankraj Sıklığı: İskele projesinde belirtilen aralıklarla (genellikle 4 metrekareyi geçmeyecek şekilde) ankraj noktaları belirlenir. Rüzgar yükünün fazla olduğu veya iskelenin yüksek olduğu durumlarda bu aralıklar daha sıkı olmalıdır.
• Ankraj Yöntemi: Ankraj elemanları (kancalar, kelepçeler, cıvatalar), binanın sağlam yapısal elemanlarına (kolon, kiriş, perde duvar) bağlanmalıdır. Pencere çerçeveleri, balkon korkulukları veya bacalar gibi yapısal olmayan elemanlara kesinlikle ankraj yapılmamalıdır. Ankraj bağlantısının çekme ve kayma testleri yapılmalıdır.

5. Dikey Ulaşım (Merdivenler ve Kapaklar)

Çalışanların katlar arasında güvenli bir şekilde hareket etmesini sağlayan merdivenler ve dikey erişim kapakları da kurulumun ayrılmaz bir parçasıdır.

• Merdivenler: İskele içinde güvenli tırmanma ve iniş için standartlara uygun (eğim, basamak aralığı) merdiven kuleleri veya entegre merdivenli platformlar kullanılmalıdır. Merdivenlerin korkulukları olmalıdır.
• Platform Kapakları: Merdivenlerin ulaştığı platformlar, düşmeleri engellemek için otomatik kapanan kapaklara sahip olmalıdır.

İskele Kullanımı ve Bakımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kurulum tamamlandıktan sonra, iskele bir mühendis veya yetkili uzman tarafından detaylıca kontrol edilmeli ve Kırmızı Etiket/Yeşil Etiket sistemi uygulanmalıdır. Yeşil Etiket, iskelenin güvenli olduğunu ve kullanılabileceğini belirtir; Kırmızı Etiket ise kullanımının yasak olduğunu gösterir.

Günlük Kullanım Kontrolleri

İskelenin kullanımı sırasında, güvenliğin devamlılığını sağlamak için günlük kontroller yapılmalıdır.

• Yük Yönetimi: Platformlara asla izin verilen maksimum yükten (özellikle nokta yükü) fazla yük konulmamalıdır. Malzemeler düzenli olarak kaldırılmalı ve platformlarda birikime izin verilmemelidir.
• Hava Koşulları: Şiddetli rüzgar, yoğun kar yağışı veya buzlanma gibi olumsuz hava koşullarında iskelede çalışma durdurulmalıdır. İskele üzerindeki birikmiş kar ve buz, iskele yükünü ve kayma riskini artırır.
• Yetkisiz Değişiklikler: Çalışanlar tarafından iskele elemanlarının sökülmesine, platformların kaldırılmasına veya ankrajların gevşetilmesine kesinlikle izin verilmemelidir. Bu tür değişiklikler yalnızca yetkili iskele uzmanları tarafından yapılmalıdır.

İskelenin Söküm Süreci

Söküm, kurulum kadar dikkatli yapılması gereken bir süreçtir. Söküm işlemi, yukarıdan aşağıya ve kat kat ilerlemelidir. Asla bağlantı elemanları veya ankrajlar erken sökülmemelidir.

• Planlama: Söküm de kurulum gibi bir söküm planına göre yapılmalı ve çevre güvenliği (alanın kordon altına alınması) sağlanmalıdır.
• Toplu Koruma: Söküm sırasında personelin güvenliğini sağlamak için düşme koruma ekipmanları (emniyet kemeri, lanyard) zorunludur. Platformlar ve korkuluklar, sökülen katın hemen üstündeki katta en sona bırakılmalıdır.
• Malzeme İndirme: Sökülen malzemeler, kontrollü bir şekilde (halat, vinç veya malzeme indirme bacaları ile) aşağı indirilmelidir. Serbest düşmeye asla izin verilmemelidir.

Sonuç: Sürekli Eğitim ve Denetim

Güvenli iskele kurulumu, bir kerelik bir iş değil, sürekli bir süreçtir. Personelin periyodik olarak eğitilmesi, kullanılan ekipmanların düzenli bakımı ve bağımsız denetimler, inşaat alanlarında sıfır iş kazası hedefine ulaşmanın anahtarıdır. Güvenliğiniz, doğru bilgi ve prosedürlere olan bağlılığınıza bağlıdır.

Güvenli İskele Sistemlerinde İskele Aksesuarları ve Ekipmanlarının Rolü

İskele sistemlerinin güvenliğini ve işlevselliğini artıran iskele aksesuarları ve ekipmanları, kurulumun kalitesini doğrudan etkiler. Bu aksesuarların doğru seçimi ve kullanımı, iskelenin ömrünü uzatırken çalışma güvenliğini maksimize eder.

Temel Aksesuarlar ve İşlevleri

İskele sistemlerinde kullanılan bazı temel aksesuarlar şunlardır:

• Krikolu Ayaklar (Ayarlanabilir Taban Plakaları): Eğimin veya zemindeki düzensizliğin giderilmesinde kullanılır. Dikey hizalamayı hassas bir şekilde sağlamak için zorunludur.
• Dönel ve Sabit Kelepçeler: Farklı açılardan veya paralel boruları birbirine bağlamak için kullanılır. Özellikle çapraz bağlantıların ve ankrajların sağlamlaştırılmasında hayati rol oynarlar.
• Bağlantı Boruları (Ankraj Elemanları): İskelenin ana yapıya bağlanmasını sağlayan özel boru ve kelepçe kombinasyonlarıdır.
• Geçiş Merdivenleri ve Kapakları: Dikey erişimi güvenli hale getirir. Paslanmaz malzemeden yapılmış olmaları ve kaymayı önleyici basamaklara sahip olmaları önemlidir.

İş Güvenliği Ekipmanlarının Entegrasyonu

İskele üzerinde çalışan personelin kişisel koruyucu donanımları (KKD), toplu koruma sistemlerini destekler nitelikte olmalıdır. Özellikle söküm ve kurulum aşamalarında:

• Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri: Yüksekte çalışma zorunluluğu olan tüm personelin kullanması gerekir.
• Çift Kollu Lanyard (Şok Emicili): Çalışanın hareket ederken dahi sürekli bir ankraj noktasına bağlı kalmasını sağlar.
• Baret ve Güvenlik Ayakkabısı: Düşen nesnelere ve kesici/delici malzemelere karşı temel korumayı sağlar.

Tüm bu ekipmanların düzenli olarak kontrol edilmesi, bakımlarının yapılması ve standartlara uygun (CE/EN sertifikalı) olması gerekmektedir. İskele, sadece demir yığınından ibaret değil; bir mühendislik yapısıdır ve her bir bileşeni, bütünün güvenliğini sağlamak için dikkatle seçilmiş olmalıdır. Güvenlik, daima önceliklidir.